Seyyit Kutb'un a��klamas� -- ÃÂÃÂslam

[ Show ]

Support VoyForums

[ Shrink ]

VoyForums Announcement: Programming and providing support for this service has been a labor of love since 1997. We are one of the few services online who values our users' privacy, and have never sold your information. We have even fought hard to defend your privacy in legal cases; however, we've done it with almost no financial support -- paying out of pocket to continue providing the service. Due to the issues imposed on us by advertisers, we also stopped hosting most ads on the forums many years ago. We hope you appreciate our efforts.

Show your support by donating any amount. (Note: We are still technically a for-profit company, so your contribution is not tax-deductible.) PayPal Acct: Feedback:

Donate to VoyForums (PayPal):

[ Login ] [ Contact Forum Admin ] [ Main index ] [ Post a new message ] [ Search | Check update time | Archives: 1 ]

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Date Posted: 06:28:39 02/15/03 Sat
Author: Mustafa Aslan
Subject: Seyyit Kutb'un a��klamas�
In reply to: Mustafa Aslan 's message, "Vasiyetin farz olu�u" on 06:26:37 02/15/03 Sat

Bu konuda Seyyit Kutb s�yle demektedir :

(Nisa S�resi)
M�RAS

8- E�er miras b�l��m� s�ras�nda pay sahibi olmayan uzak akrabalar, yetimler ve yoksullar haz�r bulunursa onlara da bir �eyler veriniz ve kendilerine g�n�l al�c� s�zler s�yleyiniz.

Miras d�zeninde -de�inilece�i gibi- baz� akrabalar mirastan al�konulurlar. Akrabal�klar� var, ancak, varis olam�yorlar. ��nk� onlardan daha yak�n akrabalar �nlerine ge�ip mirastan yoksun b�rak�r onlar�. Ayetin ak��, mirastan al�konulan bu ki�ilere g�n�llerini ho� tutmak i�in -payla�mada haz�r bulunurlarsa s�n�rland�rmadan bir hak tan�maktad�r. Bu �ekilde malin payla��ld��n� g�rd�kleri halde bundan yoksun b�rak�lmalar�ndan dolay� �z�lmesinler. Bir de ailesel ba�lar�n ve kalbi sevginin korunmas� amac�na y�neliktir bu hak. Ayr�ca, genel dayan��ma kural� uyar�nca bunun gibi yetim ve fakirler i�in de bir hak ayr�lmaktad�r.

"E�er miras b�l��m� s�ras�nda pay sahibi olmayan uzak akrabalar, yetimler ve yoksullar haz�r bulunursa onlara da bir�eyler veriniz ve kendilerine g�n�l al�c� s�zler s�yleyiniz."

Bu ayet hakk�nda seleften farkl� rivayetler gelmi�tir. Kimine g�re bu ayet, miras pay�n� s�n�rland�ran ayetlerce neshedilmi�tir. Baz�s� muhkem oldu�unu s�ylemi�tir. Kimisi ayetin anlam�n�n farz oldu�unu s�ylemi�tir. Kimisi de varislerin ho�una gitti�i s�rece m�stehap oldu�unu d��nm��t�r. Biz burada nesh olay�na ili�kin bir kan�t g�remiyoruz. Bize g�re ayet muhkemdir. Bir taraftan h�km�n kesinli�ine �te taraftan da h�kmetmenin farz oldu�u g�r��ndeyiz. Burada denilen husus, her haluk�rda a�a��daki ayetlerde s�n�rland�r�lan miras paylar�ndan farkl� bir �eydir.

9- Arkalar�nda g��s�z �ocuklar b�rak�p �lecek olsalar �ocuklar�n�n hali nice olur diye kayg� duyanlar yetimlere haks�zl�k etmekten korksunlar, Allah'tan sak�ns�nlar ve do�ru konu�sunlar.

10- Yetimlerin mallar�n� haks�z bi�imde yiyenler, midelerini ate�le doldurmaktan ba�ka bir�ey yapm�yorlar. Zaten kudurmu� alevlerin i�ine at�lacaklard�r.

11- Miras�n�z�n b�l��t�r�lmesi s�ras�nda Allah size erkeklere, k�zlar�nkinin (kad�nlar�n) iki kat� kadar pay vermenizi emreder. E�er �lenin ikiden �ok k�z� varsa miras�n�n ��te ikisi onlar�nd�r, e�er bir k�z� varsa miras�n yar�s�n� al�r.

E�er �lenin �ocu�u varsa vasiyeti yerine getirildikten ve borcu �dendikten sonra artakalacak mal�n�n alt�da birerlik b�l�m� anas�na ve babas�na d��er. E�er �ocu�u olmaz da ana-babas�n� miras�� olarak b�rakarak �l�rse anas� miras�n�n ��te birini al�r. E�er �lenin karde�leri varsa miras�n�n alt�da biri annesine verilir. Ana-baban�z�n m�, yoksa evlatlar�n�z�n m� size daha hay�rl� olacaklar�n� bilemezsiniz.

Bunlar Allah taraf�ndan belirlenmi� miras paylar�d�r. Hi� ku�kusuz Allah her�eyi bilir ve hikmet sahibidir.

Ayetlerin ak��, varislerin paylar�n� belirlemeye ge�meden �nce yetimlerin mal�n� yemekten sak�nd�rmaya d�n�yor. Bu sefer kalpleri iki g��l� dokunu�la uyarmak i�in d�n�yor bu konuya. �lki, babal�k merhametinin, zay�f z�rriyete kar�� duyulan f�tri �efkatin ve hesaba �eken ve g�zeten y�ce Allah'�n korkusunun kayna��na dokunu�tur. �kincisi de, korkun� bir somut sahnede ate�ten duyulan korkunun, alevden yay�lan �rpertinin yerine dokunu�tur.

"Arkalar�nda g��s�z �ocuklar b�rak�p �lecek olsalar �ocuklar�n�n hali nice olur diye kayg� duyanlar yetimlere haks�zl�k etmekten korksunlar. Allah'tan sak�ns�nlar ve do�ru konu�sunlar."

"Yetimlerin mallar�n� haks�z bi�imde yiyenler, midelerini ate�le doldurmaktan ba�ka bir�ey yapm�yorlar. Zaten kudurmu� alevlerin i�ine at�lacaklard�r."

��te b�yle ayet-i kerime ilk dokunu�u kalplerin i�ine k��k z�rriyetlerine kar�� ince duygulara sahip babalar�n kalplerine yap�yor. Bunu da z�rriyetlerini, kanad� k�r�k, ne ac�yan� ne de koruyan� bulunmayan bir durumda tasvir ederek ger�ekle�tirmektedir. B�ylece babalar�n� yitirdikten sonra kendilerine teslim edilen yetimlere kar�� efkat duygular�n�n harekete ge�irilmesi ama�lanmaktad�r. ��nk� onlar, kendilerinden sonra z�rriyetlerinin, kendilerine emanet edilen �u yetimler gibi sa� kalanlardan kime teslim edilece�ini bilemezler. Bu arada y�ce Allah'tan korkmalar� tavsiye edilmektedir. Belki y�ce Allah onlar�n k��klerine de takva sahibi, titiz ve �efkatli birini veli k�lar. Ayr�ca mallar�n� ve e�yalar�n� g�zettikleri gibi onlar� terbiye edip g�zetirken yetimlere do�ru s�z s�ylemeleri de tavsiye edilmektedir.

�kinci dokunu�a gelince... Bu, korkun� bir tablodur. Kar�nlardaki ate� tablosu... Ve en sonunda var�lacak yerdeki korkun� alev tablosu. ��nk� bu mal ate�tir. Ve onlar da bu ate�i yiyorlar. Ku�kusuz onlar sonu�ta ate�e varacaklard�r. Bu, kar�nlar� ve derileri kavuran bir ate�tir. ��i de d�� da ate�tir bunun. Bu ate� somuttur. Nerdeyse kar�nlar ve deriler hissedecek. �yle ki kar�nlar� ve derileri yak��n� g�zler g�r�r gibi oluyor.

Ku�kusuz Kur'an'�n bu h�k�mleri, kat'i ve k�kl� i�aretleriyle m�sl�man ruhlarda yapaca��n� yapm��t�r. Onlar� cahiliye tortular�ndan kurtarm��t�r. Onlar� kuvvetle sarsm��, �zerlerinden bu tortular� gidermi�tir. Kalplerine korku, titizlik, takva ve yetimlerin mal�na dokunmaktan -evet dokunmak- sak�nma duygular�n� yerle�tirmi�tir. Yetimlerin mallar�nda, y�ce Allah'�n �u g��l� ve derin i�aretleri bulunan ayetlerde s�z�n� etti�i ate�i g�r�yorlard�. Bu y�zden yetimlerin mallar�na dokunmaktan �ok korkuyorlard�. Bu korkular�nda da olduk�a m�bala�al� davran�yorlard�.

Ata b. Said yoluyla, Said b. C�beyr'den o da �bn- Abbas'tan (Allah O'ndan raz� olsun) ��yle rivayet edilir: "Yetimlerin mallar�n� haks�z yere yiyenler..." ayeti indi�inde yan�nda yetim bulunan kimseler hemen yeme�ini yetimin yeme�inden, i�ece�ini i�ece�inden ay�rd�lar. Yetim i�in bir�ey haz�rlay�p bekletirlerdi. O da yerdi ya da bozulurdu. Bu onlar�n zoruna gitti. Bunu gidip Resulullah'a (sal�t ve sel�m �zerine olsun) anlatt�lar. Bunun �zerine y�ce Allah �u ayeti indirdi:

"Sana yetimler hakk�nda soru sorarlar. De ki; `Onlar�n durumlar�n� d�zeltmek hay�rl� bir i�tir. E�er kendileriyle bir adada ya��yorsan�z, onlar art�k karde�lerinizdir. Allah kimin i�leri bozucu ve kimin d�zeltici oldu�unu iyi bilir. E�er Allah dileseydi sizi zora ko�ard�..." (Bakara suresi; 220)

Bunun �zerine yemeklerini yemeklerine, i�eceklerini i�eceklerine katt�lar."

Kur'an'�n metodu bu vicdanlar� �u ayd�n ufuklara b�yle y�kseltiyordu. Onlar� b�ylesine ola�an�st� bir �ekilde cahiliye karanl��ndan ar�nd�r�yordu.

M�RAS N�ZAMI

�imdi miras d�zenine gelmi� bulunuyoruz. Bu da y�ce Allah'�n anne-babaya y�nelik �ocuklar�na ili�kin bir tavsiye ile ba�l�yor. Bu tavsiye de g�steriyor ki, y�ce Allah, �ocuklar konusunda anne-babadan daha merhametli, daha iyiliksever ve daha adildir. Ayr�ca bu d�zenin t�mden Allah taraf�ndan oldu�unu da g�stermektedir. ��nk� anne-baba ve �ocuklar�n, akraba ve yak�nlar�n�n aras�nda h�kmeden odur. Ona ba�vurmaktan, tavsiye ve h�km�n� uygulamaktan ba�ka se�enekleri yoktur onlar�n. Daha �nce de�indi�imiz gibi b�t�n surenin a��klama ve kapsam�yla u�ra�t�� "din"in anlam� budur. B�ylece miras konusunda genel bir ilkenin belirlenmesine ba�lamaktad�r ayet. "Miras�n�z�n b�l��t�r�lmesi s�ras�nda Allah size erkeklere, k�zlar�n�nkinin (kad�nlar�n) iki kat� kadar pay vermenizi emreder."

Sonra bu b�y�k ger�e�in ve genel ilkenin g�lgesinde ayr�nt�lara ve paylar�n da��t�lmas�na ge�mektedir. Bu ayr�nt�lar iki ayeti kapsamaktad�r. Birincisi varislerin usul (babadan yukar�s�) ve furu (�ocuktan a�a��s�) olmalar�na ili�kindir. �kincisi de evlilik ve (�lenin usul ve furunun bulunmamas� durumu) durumlar�na �zg�d�r. Sonra surenin son ayetinde Kel�le (yeri gelince de�inece�iz)'nin baz� durumlar�n� tamamlamak i�in mirasa ili�kin geri kalan h�k�mler gelmektedir.

Surenin sonunda yer alan a�a��daki ayetlerde bu iki ayete ba�l�d�r.

"Senden fetva isterler. Onlara de ki; Geride ne ana-baba ve ne de �ocuk b�rakmaks�z�n �len kimsenin miras�n�n nas�l b�l��lece�i hakk�nda Allah size �u h�km� �neriyor: E�er geride �ocuk b�rakmaks�z�n �len erke�in k�z karde�i varsa miras�n�n yar�s� k�z karde�ine d��er Fakat kendisi, �ocuk b�rakmaks�z�n �len k�z karde�inin miras�n�n tamam�n� al�r. E�er adam�n iki k�z karde�i varsa bunlara miras�n ��te ikisi verilir. E�er hem erkek hem de k�z karde�leri varsa erke�in pay�, k�z�n pay�n�n iki kat� olur. Allah �a��rmayas�n�z diye, size h�km�n� b�yle a��kl�yor. Allah her�eyi bilir." (AI-i �mran suresi; 176)

�u �� ayet feraiz ilminin -yani miras ilminin- temel esaslar�n� i�ermektedir. Ayr�nt�lara gelince baz�s�n� Resulullah'�n (sal�t ve sel�m �zerine olsun) uygulamas� belirlemi�tir. Geri kalan�n� da fakihler, temel esaslar uyar�nca i�tihat yoluyla belirlemi�lerdir. Burada konunun ayr�nt� ve uygulamas�na girme imkan� olmad��ndan ve esas�nda yeri de f�k�h kitaplar� oldu�undan -Fi Z�l�l-il Kur'an'da bu h�k�mlerin yorumu ve kapsad�� sl�m metodunun temellerinin de�erlendirilmesiyle yetiniyoruz.

"Miras�n�z�n b�l��t�r�lmesi s�ras�nda Allah size, erkeklere, k�zlar�n�nkinin (kad�nlar�n) iki kat� kadar pay vermenizi emreder."

Bu ba�lang�� -daha �nce de anlatt��m�z gibi- bu feraizin d�nd�� temeli ve kaynakland�� merciyi g�stermektedir. Y�ce Allah'�n �ocuklar konusunda anne babadan daha merhametli oldu�unu g�sterdi�i gibi. ��nk� o bir �eyi farz k�l�yorsa bu, anne-baban�n onlar i�in istedi�inden daha iyidir.

Her iki anlam da birbirine ba�l�d�r ve birbirini tamamlamaktad�r.

Ku�kusuz tavsiye eden, farz k�lan ve miras� insanlar aras�nda b�l��t�ren y�ce Allah't�r. Nitekim her�eyi tavsiye edip farz k�lan ve b�t�n r�z�klar� insanlar aras�nda b�l��t�ren de O'dur. D�zen, �eriat ve kanunlar Allah'tan al�n�r. �nsanlar hayatlar�n�n belli ba�l� konular�nda -mallar�n�n, geride b�rakt�klar�n�n, z�rriyetleri, �ocuklar� aras�nda b�l��t�r�lmesi gibi- Allah'a ba�vurmal�d�rlar. ��te din budur. O halde hayatlar�yla ilgili t�m konularda sadece Allah'a ba�vurmad�klar� s�rece insanlar�n dini yoktur. Bu i�lerden herhangi biri i�in -b�y�k veya k��k di�er bir kayna�a ba�vurduklar� s�rece orada �sl�m'dan s�z edilemez. Orada �irk var, k�f�r var ve �sl�m'�n k�klerini insanlar�n hayat�ndan s�k�p atmak i�in geldi�i cahiliye var.

Y�ce Allah'�n tavsiye etti�i, farz k�ld�� ve insanlar�n hayat�nda h�kmetti�i her�ey -bunlar aras�nda, mallar�n�n ve geride b�rakt�klar� �eylerin z�rriyetlerinin ve �ocuklar�n�n aras�nda b�l��t�r�lmesi gibi en �zel i�lerine ili�kin h�k�mler de olmak �zere- kendi kendilerine payla�t�klar�ndan ve z�rriyetleri i�in se�tiklerinden daha iyi ve daha yararl�d�r. �nsanlar�n, "Biz kendimiz se�eriz ve bizim yarar�m�za olan� en iyi biz biliriz" demeye haklar� yoktur. ��nk� bu -bat�ldan da �te- k�stahl�kt�r, b�y�klenmedir, Allah'a kar�� bilgi�lik taslamad�r. K�stah cahillerden ba�kas�n�n yeltenemeyece�i bo� bir iddiad�r.

Avfi �bn-i Abbas'tan (Allah O'ndan raz� olsun) rivayet ediyor: "Miras�n�z�n b�l��t�r�lmesi s�ras�nda Allah size erkeklere, k�zlar�nkinin (kad�nlar�n) iki kat� kadar pay vermenizi emreder."

��inde y�ce Allah'�n erkek ve k�z �ocu�u ve anne-baban�n miras b�l��mesindeki paylar�n� belirleyen h�k�mleri inince insanlar�n -veya baz�s�n�n- ho�una gitmedi. "Kad�na d�rtte bir veya sekizde bir veriliyor, k�z �ocu�a yar�s� veriliyor ve k��k �ocuklara da veriliyor. Oysa bunlardan hi�biri d��manla sava�amaz ve ganimet toplayamaz" demeye ba�lad�lar. Ard�ndan "Bu konuyu hi� konu�may�n belki Resulullah unutur ya da biz s�yleriz de de�i�tirir" dediler. Sonra da gidip "Ya Resulullah k�z �ocu�una babas�n�n miras�n�n yar�s� veriliyor, oysa ne ata binebilir ne de d��manla sava�abilir. �ocu�a da miras veriliyor. Oysa hi�bir i�e yaram�yor" dediler. Cahiliyede b�yle yap�yorlard�. D��manla sava�amayanlara mirastan hi�bir pay vermezlerdi. Sava�ana da bol bol verirlerdi " ( �bn-i Ebu Hatem ve �bn-i Cerir rivayet etmi�tir.)

Bu Allah'�n farz etti�i ve adaletle ve hikmetle payla�t�rd��n�n kar��s�nda baz� g��slerde depre�en Arap cahiliyesinin mant��d�r. Allah'�n farz� ve payla�mas� kar��s�nda bug�n baz� g�n�llerde depre�en �a�da� cahiliyenin mant�� Arap cahiliyesinin mant��ndan az �ok farkl� olabilir. �a�da� mant�k ��yle diyor: �ocuklar�m�z aras�nda emek sarf etmeyen ve yorulmayanlara nas�l mal veririz? Bu mant�k da b�yle...Her ikisi de hikmeti kavrayam�yor, edepli davranam�yor. Bu y�zden ikisi de cehalet ve edepsizlikte birle�iyor.

"Erke�e di�inin iki pay�.."

�l�n�n erkek ve k�z �ocuklar�ndan ba�ka varisleri yoksa bunlar, "k�za bir pay erke�e de k�z�n iki pay� verilir." Esas�na g�re t�m terekeyi al�rlar.

Bu i�te bir cinsin di�er cinse g�re kay�r�lmas� gibi bir durum s�z konusu de�ildir. Konu tamamen aile yap�s�nda ve �sl�m'�n toplumsal d�zeninde erkek ve kad�n�n y�klerinin aras�nda denge ve adaleti g�zetmek amac�na y�neliktir.

��nk� erkek kad�nla evlenirken onun ve ondan olan �ocuklar�n�n ihtiya�lar�n� kar��lamay� da �stlenmektedir. Kad�n ister onunla beraber olsun ister bo�anm�� olsun fark etmez. Kad�na gelince ya kendi ba��na kalacakt�r, ya da evlenmeden veya �nce kendisine bakan bir erkek olacakt�r. Hi�bir zaman ne kocas�n�n ne de �ocuklar�n�n nafakas�ndan sorumlu de�ildir. Erkek ise -en az�ndan aile yap�s�nda ve �sl�m'�n toplumsal d�zeninde kad�n�n y�k�n� hafifletmekle y�k�ml�d�r. Bu y�zden �u hikmet b�l��mde k�lfet ve nimet aras�nda bir uygunluk oldu�u gibi adalet de g�r�lmektedir. Bunun d��nda bu payla��mla ilgili s�ylenen s�zler bir a��dan da Allah'a kar�� edepsizliktir. Ayr�ca toplumsal ve ailevi d�zen i�inde beraberinde hayat�n dengede kalamayaca�� bir sars�nt�d�r.

Payla�ma, temelden furuu say�lanlar�n varis olduklar�n�n belirlenmesiyle ba�l�yor.

"E�er �lenin ikiden �ok k�z� varsa miras�n�n ��te ikisi onlar�nd�r."

�lenin erkek �ocu�u yoksa ve iki veya daha fazla k�z �ocu�u varsa miras�n ��te ikisi onlar�nd�r. Bir k�z �ocu�u varsa o zaman da yar�s� onundur. Sonra terekenin geri kalan k�sm� yak�n akrabalar�na verilir. Baba, veya dede yahut �z karde� veya baban�n karde�i, ya da amca veya usulun �ocuklar� gibi.

Nass ��yle diyor: "E�er �lenin ikiden �ok k�z� varsa miras�n�n ��te ikisi onlar�nd�r." Bu da -ikiden fazla olmalar� durumunda- k�zlara ��te iki pay verilece�ini g�steriyor. Sadece iki k�z�n mirastan alacaklar� ��te ikilik pay�n belirlenmesine gelince bu konuda Resulullah (sal�t ve sel�m �zerine olsun) s�nneti ve surenin sonundaki ayette zikredilen iki k�z karde�in durumuna yap�lan k�yasla ��z�mlenmi�tir.

Resulullah'�n s�nnetine gelince Ebu Davud, Tirmizi ve �bn-i Mace Abdullah b. Ukeyl kanal� ile Cabir'den ��yle rivayet etmi�lerdir: "Ya Resulullah �u ikisi Sa'd b. Rebi'nin k�zlar�d�r. Babalar� Uhud g�n� seninle beraber iken �ehid d��t�. Amcalar� onlara hi� �ey b�rakmadan t�m mallar�n� ald�. Mallar� olmadan da kimse onlar� nikahlam�yor" dedi. Cabir diyor ki: Resulullah (sal�t ve sel�m �zerine olsun) buyurdu: "Y�ce Allah bu konudaki h�km�n� bildirecektir." dedi. Bunun �zerine miras ayeti nazil oldu. Resulullah amcalar�na "Sa'd�n k�zlar�na mal�n ��te ikisini, annelerine sekizde birini, vermesini gerisini de kendisine ay�rmas�n�" haber verdi.

Bu Resulullah'�n iki k�z�n ��te ikilik paylar�m vermesidir. Bu da g�steriyor ki, iki veya daha fazla k�zlar�n bu durumda paylar�na ��te ikisi d��mektedir.

Bu payla�man�n ba�ka bir esas� da vard�r. Bu da iki k�z karde�ten s�z eden di�er ayette ge�mektedir. "E�er k�z karde� iki ise o�lan karde�in b�rakt��n�n ��te ikisini al�rlar". Birinci k�s�mda iki k�z �ocu�una ��te ikilik pay�n verilmesi iki k�z karde�e k�yasla yap�lm��t�r. Bu durumda bir k�z �ocu�u bir k�z karde�le e�it oldu�u da ortaya ��km�� oluyor.

�ocuklar�n paylar�n�n belirlenmesinden sonra -�ayet sa� iseler- anne-baban�n de�i�ik durumlardaki paylar�n�n belirlenmesi geliyor. �ocuklar�n varl�� veya yoklu�u gibi.

"E�er �lenin �ocu�u varsa vasiyeti yerine getirildikten ve borcu �dendikten sonra..."

Anne-baban�n mirasta de�i�ik durumlar� vard�r:

Birinci durum: �ocuklarla birle�meleri ve her birine alt�da bir pay�n verilmesi. Geriye kalan�n erkek �ocu�una veya bir ya da daha fazla k�z karde�le birlikte erkek karde�e verilmesi. Tabii ki erke�e iki di�inin pay� verilir. �l�n�n bir k�zdan ba�ka �ocu�u yoksa k�z �ocu�una miras�n yar�s� verilir. Anne-baban�n her birine de alt�da bir pay verilir. Baba bunu d��nda (asabiyet) yak�nl�k itibar�yla alt�da birlik bir pay daha al�r. Bu �ekilde farz ve (asabiyet) yak�nl�k birle�tirilmi� olur. Ancak �l�n�n iki veya daha fazla k�z� bulunursa bunlar miras�n ��te ikisini al�rlar. Anne-baban�n herbiri de alt�da bir pay al�r.

�kinci durum: �l�n�n ne �ocu�u, ne karde�i, ne kocas� ya da kar�s� bulunmazsa anne-baba tek ba�lar�na miras� al�rlar. Anneye ��te bir verilir. Baba ise (asabiyet) yak�nl�k hasebiyle geri kalan�n� al�r. Bu �ekilde annenin pay�na d��enin iki kat�n� alm�� olur. �ayet anne-babayla beraber �l�n�n kocas� veya kar�s� da bulunursa, koca miras�n yar�s�n� al�r, kar�s� ise d�rtte birini al�r. Anne de ��te birlik pay�n� al�r. (B�t�n miras�n ��te birini mi yoksa koca veya kar�s�n�n pay�n� almas�ndan sonraki k�sm�n ��te birini mi al�r? Bu konuda fakihlerin g�r��leri farkl�d�r? Geri kalan k�sm�n�n da pay� anneninkinden az olmamas� i�in asabiyet nedeniyle baba al�r.

��nc� durum: Anne-baban�n karde�lerle beraber olmas�d�r. Anne-babadan olmalar� ya da bir babadan veya bir anneden olmalar� fark etmez- Ancak bu karde�ler baba ile beraber bir �eye varis olamazlar. ��nk� baba onlardan �nce gelir ve asabiyet bak�m�ndan erkek �ocuktan sonra o gelir. Bununla beraber karde�ler, annenin ��te birlik pay�na engel olup bunu alt�da bire ��kar�rlar. Karde�lerle beraber anneye sadece alt�da bir pay verilir. �l�n�n kocas� ya da kar�s� yoksa geri kalan terekeyi baba al�r. Ancak bir tek karde� annenin ��te birlik pay almas�na engel olmaz. Ayn� �ekilde �l�n�n �ocu�u veya karde�i yoksa birlikte ��te bir pay al�rlar.

Ancak b�t�n bu payla�malar, �l�n�n vasiyeti yerine getirilip borcu �dendikten sonra s�z konusu olabilir.

"Ana-baban�z m�,yoksa evlatlar�n�z m� size daha yararl� olacaklar�n� bilemezsiniz.."

�bn-i Kesir tefsirinde "Selef ve Halef ulemas� borcun vasiyetten �nce geldi�inde birle�mi�lerdir" der. Borcun �ncelikli olmas� anla��l�r bir meseledir. ��nk� bu,ba�kalar�n�n hakk�yla ilgilidir. Bu y�zden bor� verenin hakk�n� �demek ve bor�lunun zimmetini kald�rmak i�in mal b�rakm��sa bor�lunun mal�ndan borcunu �demek zorundad�r. �sl�m, hayat� vicdan titizli�i, uygulamalarda g�venirlilik ve toplumun atmosferinde huzur gibi temellere dayanmas� i�in bor� zimmetinin kald�r�lmas�na b�y�k �zen g�sterir. Bu y�zden borcu bor�lunun �l�m�nden sonra bile zimmetinden kurtulamad�� bir hak olarak boynunda b�rak�yor.

Ebu Katade (Allah O'ndan raz� olsun) ��yle dedi; Adam�n biri "Ya Resulullah, �ayet Allah yolunda �ld�r�l�rsem hatalar�m affolunur mu?" dedi. Resulullah (sal�t ve sel�m �zerine olsun) "Evet, �ayet sen sabreder, sevab� Allah'tan bekler, ilerler ve ka�may�p �ld�r�l�rsen affolunursun" buyurdu. Sonra adam "Nas�l dedin?" dedi. Resulullah da tekrar edip ��yle dedi "Evet ama bor� hari�. ��nk� Cebrail bunu bana haber verdi " (M�slim, Malik, Tirmizi, Nesai)

Yine Ebu Katade'den ��yle rivayet edilir: "Nebi'ye (sel�m �zerine olsun) namaz�n� k�lmas� i�in bir cenaze getirdiler. Resulullah "Arkada��n�z�n namaz�n� siz k�l�n. ��nk� bor�ludur" dedi. Dedim ki "Ya Resulullah, borcunu ben �zerime al�yorum", "�deyecek misin?" dedi. "Evet �deyece�im" dedim. Bunun �zerine namaz�n� k�ld�."

Vasiyyet ise �l�n�n iste�ine ba�l�d�r. Baz� varislerin baz�s�na engel oldu�u baz� durumlar� telafi etmek i�in vasiyet etmi� olabilirler. Ya da onlarla varisler aras�ndaki ili�kileri g��lendirmek ve daha geli�me g�stermeden k�skan�l�k, kin ve �eki�me nedenlerini ortadan kald�rmak gibi aile i�in yararl� �eyler de d��n�lm�� olabilir. Varis olan i�in vasiyet edilmez. Bu da, miras b�rakan�n varisleri bu haktan yoksun b�rakmamas� i�in bir g�vencedir.

"Ana-baban�z�n m�, yoksa evlatlar�n�z�n m� size daha hay�rl� olacaklar�n� bilemezsiniz. Bunlar Allah taraf�ndan belirlenmi� miras paylar�d�r. Hi� ku�kusuz Allah her�eyi bilir ve hikmet sahibidir."

Birinci dokunu�, bu farizalar kar��s�nda ruhlar� temizlemek amac�na y�nelik Kur'an� bir ay�rmad�r. Kimi insanlar�n babal�k �efkatleri o�ullar�n� babalar�na tercih etmeye y�neltebilir. ��nk� o�ullar kar��s�ndaki f�tri zaaf daha b�y�kt�r. Baz�lar�nda bu zaaf, terbiye ve ahl�k duygular�na yenilir ve babalar�n� tercih etmeye y�nelirler. Kimisi de f�tri zaaf ve terbiye duygusu aras�nda karars�z ve �a�k�n bir durumda kal�r. Nitekim, daha �nce, veraset h�km�n�n nazil oldu�unda baz�lar�n�n durumuna i�aret etti�imiz gibi �evrede geleneksel mant��yla belli y�nlere sevk edebilir. Bu y�zden y�ce Allah, b�t�n g�n�llere huzur, ho�nutluk, emrine ve farz k�ld�klar�na teslimiyet duygular�n� yerle�tirmek istemi�tir. Bunu da, her�eyi y�ce Allah'�n bildi�ini ve kendilerininse hangi akraban�n yarar bak�m�ndan daha yak�n oldu�unu ve iyilik bak�m�ndan hangi b�l��menin iyi oldu�unu bilmediklerini belirtmekle sa�l�yor.

"Ana-baban�z�n m�, yoksa evlatlar�n�z�n m� size daha yararl� olacaklar�n� bilemezsiniz."

�kinci dokunu�, sorunun temelini belirlemek i�indir. Buna g�re sorun, heva ve yak�n menfaat sorunu de�ildir. Din ve �eriat sorunudur.

"Bunlar Allah taraf�ndan belirlenmi� miras paylar�d�r."

Babalar� ve o�ullar� yaratan Allah't�r. Mallar� ve r�z�klar� veren O'dur. Farz k�lan ve b�l��t�ren O'dur. Kanunlar� da O koyar. �nsanlar kendi kendilerine kanun koyamazlar. Hevalar�na g�re h�kmedemezler. �stelik onlar yararlar�n�n nerede oldu�unu da bilemezler.

"Hi� ku�kusuz Allah her�eyi bilir ve hikmet sahibidir."

Ak��taki ��nc� dokunu�, kalplere y�ce Allah'�n insanlar i�in h�kmetti�inin -nitekim bu esastan ba�kas�na ba�vurmalar� s�z konusu olamaz- Bir ilim ve hikmete dayand��na, bu y�zden kendileri i�in daha yararl� oldu�unu hissettirmektedir. Allah h�kmeder, ��nk� O bilir -onlarsa bilmezler- Allah farz k�lar ��nk� 0 hikmet sahibidir. Onlarsa hevalar�na tabi olurlar.

Bu de�erlendirmeler, i�i temel eksenine d�nd�rmek i�in daha miras h�k�mleri bitmeden bu �ekilde aralarda yer almaktad�r. Bu, sorunun itikadi eksenidir. Ve bu, Allah'�n h�km�yle h�kmolunmak, farzlar� O'ndan almak ve O'nun h�km�nden ho�nut olmak anlam�na gelen "Din"i a��klay�c� bir eksendir.

"Bunlar Allah taraf�ndan belirlenmi� miras paylar�d�r. Hi� ku�kusuz Allah her�eyi bilir ve hikmet sahibidir."

Ard�ndan bu farzlardan geri kalanlar�n a��klanmas�na ge�iliyor.

12- Geride �ocuk b�rakmaks�z�n �len e�lerinizin vasiyetleri yerine getirildikten ve bor�lar� �dendikten sonra artakalacak miraslar�n�n yar�s� size d��er. E�er �len e�lerinizin �ocuklar� varsa miraslar�n�n d�rtte biri sizin olur.

E�er siz, geride �ocuk b�rakmaks�z�n �l�rseniz, vasiyetiniz yerine getirildikten ve borcunuz �dendikten sonra artakalacak miras�n�z�n d�rtte biri e�inize d��er. E�er �ocu�unuz varsa e�inizin miras�n�zdaki pay� sekizde birdir.

E�er bir erkek ya da kad�n geride ne ana-baba ve ne de �ocuk b�rakmaks�z�n �l�r (kel�le) de erkek ya da k�z karde�i bulunursa vasiyeti yerine getirildikten ve borcu �dendikten sonra artakalacak miras�n�n alt�da birlik b�l�m� karde�lerine d��er. E�er karde�lerinin say�s� ikiden fazla ise miras�n�n ��te biri, hi� birine haks�zl�k yap�lmaks�z�n karde�lerine b�l��t�r�l�r.

Bu h�k�mler size Allah taraf�ndan emredilmi�tir. Allah her�eyi bilir ve kullar�na kar�� yumu�akt�r.

H�k�mler son derece a��k ve incedir. Kar�s� �ld��nde -erkek ya da k�z �ocu�u da yoksa, miras�n yar�s�n� al�r. Ancak -erkek veya k�z, bir veya daha fazla �ocu�u varsa koca miras�n d�rtte birini al�r. Kar�m o�ullar�n�n �ocuklar�n kendi �ocuklar� gibi kocan�n pay�n� yar�dan d�rtte bire d��r�rler. Ba�ka kocadan olan �ocuklar� da kocan�n miras�ndan yar�s�n� almas�na engel te�kil ederler b�ylece pay�n� d�rtte bire d��r�rler. Daha �nce de�i�ildi�i gibi miras�n b�l��m� borcun, sonra da vasiyyetin yerine getirilmesinden sonrad�r.

Koca �l�rse -ondan �ocuklar� da yoksa- kar�s� miras�n d�rtte birini al�r. �ayet -erkek veya k�z, bir veya daha fazla, ondan veya ba�kas�ndan ayn� �ekilde ayn� sulpten gelen- �ocuklar� varsa bunlar kar�n�n d�rtte birlik pay�n� sekizden bire d��r�rler. Borcu �demek sonra da vasiyyeti yerine getirmek mirasta her zaman varislerden �nce gelir.

�ki, �� ve d�rt kar� bir kar� gibidirler. D�rtte bir veya sekizde birlik payda ortakt�rlar.

�kinci ayette yer alan son h�k�m Kelale (baba ve �ocu�u bulunmayan)'nin miras�yla ilgilidir.

"E�er bir erkek ya da kad�n geride ne ana-baba ve ne de �ocuk b�rakmaks�z�n �l�r (kel�le) de erkek ya da k�z karde�i bulunursa vasiyyeti alt�da bir b�l�m� karde�lerine d��er. E�er karde�lerinin say�s� ikiden fazla ise miras�n ��te biri..."

"Kelale"den kastedilen, �l�ye -usul veya furu olmay�p- bunlar gibi bir ba�� olmayan ve zay�f bir ba�la akraba olan varislerdir. Hz. Ebu Bekir'den (Allah O'ndan raz� olsun) "kelale"den sorulmu� o da ��yle cevap vermi�ti: "Bu konuda kendi g�r��m� s�yl�yorum. Do�ruysa Allah'tand�r. Yanl��sa benden ve �eytandand�r. Allah ve Resul� bundan uzakt�rlar.`Kelale' �ocu�u ve babas� bulunmayan ki�idir." Hz. �mer (Allah O'ndan raz� olsun) idarede bulundu�u zaman "Ben Ebu Bekir'in g�r��ne muhalefet etmekten haya ederim" demi�ti. (�bn-i Cerir ve di�erleri �a'bi'den rivayet ederler)

�bn-i Kesir tefsirinde "�bn-i Mes'ud ve Ali b�yle dedi. �bn-i Abbas ve Zeyd b. Sabit'den birden fazla ki�i taraf�ndan do�rulanm��t�r. �a'bi, Nehai, Hasan, Katade, Cabir b. Zeyd ve (el-Hakem) bu g�r��tedirler. Medineliler Kufe ve Basral�lar bu g�r�� kabul ediyorlar. Yedi Fakih, d�rt imam, Selef ve Halefin �o�u hatta t�m� bu g�r��tedir. Bu g�r�� zerinde birden fazla icma nakledilir" der.

"E�er bir erkek ya da kad�n geride ne ana-baba ve ne de �ocuk b�rakmaks�z�n �l�r (kel�le) de erkek ya da k�z karde� bulunursa vasiyyeti yerine getirildikten ve borcu �dendikten sonra artakalacak miras�n alt�da birlik b�l�m� karde�lerine d��er. E�er karde�lerinin say�s� ikiden fazla ise miras�n ��te biri..."

�l�n�n -ayn� anneden- bir erkek bir de k�z karde�i olursa, bunlar da ayr� babalardan veya bir babadan olurlarsa, surenin son ayetinde belirtilen "Erke�e �ki di�inin pay� kadar" kural� uyar�nca miras� al�rlar. �ster erkek, �ster k�z olsunlar alt�da birlik paylar� yoktur. Bu h�k�m anneleri bir karde�leri i�indir. ��nk� onlar erkek ya da k�z alt�da bir pay� farz olarak al�yorlar, asabiyet yoluyla de�il. Asabiyet, farz k�l�nanlardan sonra miras�n t�m�n� veya artan k�sm�n� almakt�r.

Say�lar� ve cinsleri ne olursa olsun. Benimsenen g�r��e g�re hepsi de e�it olarak mirastan ��te bir pay al�rlar. Ancak bu ��te birlik paydan "erke�e iki di�inin pay� kadar" kural�nca yararlan�rlar g�r�� de mevcuttur. Ancak birincisi daha a��kt�r. ��nk� bu bizzat ayetin erkek ve di�iyi e�itledi�i ilkeye daha uygundur. "Onlardan her birisi i�in alt�da bir pay vard�r."

Anneleri bir olan karde�lerin durumu -bu y�zden- geri kalan varislere kar�� de�i�iklik arz eder.

Birincisi, erkekleri ve di�ileri mirasta e�ittirler.

�kincisi, �l� ve kel�le (�ocu�u ve babas� bulunmayan) almad�� s�rece, onlar varis olamazlar. Baba, dede, �ocuk ve �ocu�un �ocu�u ile beraber varis olamazlar.

��nc�s�, erkek ve di�ileri ne kadar �ok olsa bile bunlar�n mirastaki pay� ��te birin �zerine ��kmaz.

"E�er karde�lerinin say�s� ikiden fazla ise miras�n�n ��te biri hi�birine haks�zl�k yap�lmaks�z�n karde�lerine b�l��t�r�l�r."

Burada adalet ve iyili�e dayanmas� i�in vasiyyetin varislere zarar vermesinden sak�nd�rma yer almaktad�r. Bununla beraber bor� vasiyyetten �nceliklidir. Her ikisi de daha �nce dedi�imiz gibi varislerden �nce gelir.

Sonra -birinci ayette oldu�u gibi- ikinci ayette de bir sonuca ba�lama yer almaktad�r

"Bu h�k�mler size Allah taraf�ndan emredilmi�tir. Allah her�eyi bilir ve kullar�na kar�� yumu�akt�r."

Bu sonucun tekrarlanmas� g��lendirmek ve iyice yerle�tirmek amac�na y�neliktir. Bu farizalar, "Allah'tan birer vasiyyettir". Ondan kaynaklanmaktad�rlar. Ve sonu�ta ona d�neceklerdir. Hevadan kaynaklanmad�klar� gibi hevaya da uymazlar. Bir bilgiden kaynaklanm��lard�r. Bunlara uymak zorunludur. ��nk�, kanun koyma ve r�z�klar� da��tma hakk�na tek ba��na sahip bir kaynaktan gelmi�lerdir. Bunlar� kabul etmek gerekir, ��nk� ger�ek ve do�ru bilgiye tek ba��na sahip bir kaynaktan do�maktad�rlar.

ALLAH'IN HUDUDU

�sl�m inanc�n�n temel ilkenin �st �ste peki�tirildi�ini, �srarla vurguland��n� g�r�yoruz. Emirleri ve yasalar� s�rf y�ce Allah'tan alma ilkesinin yani. Bunun tersi k�f�rd�r, y�ce Allah'a ba� kald�rmakt�r, bu dinin �er�evesi d��na ��kmakt�r.

��te miras paylar�na, miras buyruklar�na ili�kin bir uyar� niteli�ini ta��yan ve bu paylar�, bu buyruklar� "Allah'�n s�n�rlar�" diye tan�mlayan �u iki ayet, bu temel ilkeyi zihinlere i�lemeyi ama�l�yor. Okuyal�m:

13- Bunlar Allah'�n koydu�u s�n�rlard�r. Kim Allah'a ve Peygamber'e itaat ederse Allah onlar� i�inde ebedi olarak kalacaklar�, altlar�ndan �rmaklar akan Cennetlere yerle�tirir. ��te b�y�k kurtulu�, b�y�k ba�ar� budur.

14- Buna kar��l�k kim Allah'a ve Peygamber'e kar�� gelir, O'nun �izdi�i s�n�rlar� a�arsa Allah onu, i�inde ebedi olarak kalmak �zere Cehennem'e atar. Onun i�in onur k�r�c� bir azap vard�r.

Y�ce Allah'�n bilgisi ve hikmeti uyar�nca ortaya koydu�u gerek ailenin i� ili�kilerini ve gerekse toplumun ekonomik ve sosyal ili�kilerini d�zenlemek i�in �nerdi�i bu yasalar, bu h�k�mler "Allah'�n s�n�rlar�"d�rlar. Bu ili�kilerde son ��z�m yolu olsunlar, miras b�l��m�n�n ba�lay�c� kararlar�n� olu�tursunlar diye y�ce Allah taraf�ndan belirlenmi� s�n�rlard�r.

Bu konuda y�ce Allah'a ve Peygamberimize uyman�n zorunlu sonucu "��inde s�rekli kal�nacak olan Cennet" ile "B�y�k kurtulu�, b�y�k ba�ar�"d�r. Buna kar��l�k bu s�n�rlar� �i�neyerek y�ce Allah'a kar�� gelmenin zorunlu sonucu da "��inde s�rekli kal�nacak Cehennem" ile "Onur k�r�c�, utand�r�c� azap"t�r.

Ni�in? Evet, ni�in miras hukuku gibi alan� s�n�rl� bir yasal d�zenlemede, hatta bu hukukun ayr�nt�l� bir h�km�nde, ayetin deyimi ile "Allah'�n s�n�rlar�n�n" belirli bir �izgisindeki itaatin ya da kar�� gelmenin zorunlu sonu�lar� bu kadar a��r, bu kadar dramatik oluyor?

Meselenin i�y�z�n�, derine inen k�k�n� bilmeyenlere bu zorunlu sonu�lar, kar��l�klar� olan eylemlerden ve davran��lardan daha a��r gelebilir.

Bu meseleyi bu surenin ileride okuyaca��m�z bir�ok ayeti a��kl�yor. Surenin ana hatlar�n� tan�tan giri� b�l�m�nde bu ayetlere de�inmi�tik. Bu ayetler dinin anlam�n�, iman�n �art�n� ve �sl�m'�n tan�m�n� a��klayan ayetlerdir. Fakat miras ayetlerinin arkas�ndan gelen, uyar� ama�l� bu iki �nemli ayetten s�z etmi�ken bu meseleye �imdiden k�saca de�inebiliriz. ��yle ki:

Gerek bu dinin -yani �sl�m dininin- ve gerekse tarihin �afa��ndan itibaren insanl��a gelmeye ba�layan b�t�n peygamberlerin getirdikleri ilahi dinlerin a��s�ndan temel �udur: �lahl�k yetkisi kimindir? �u insanlar�n Rabbi olma yetkisi kime aittir?

Bu sorunun iki z�t, iki alternatif cevab� vard�r. Bu dinle ilgili her�ey, t�m insanlar ile ilgili her�ey bu iki cevaba dayan�r, bu iki cevab�n ba�lay�c� sonucu olarak ortaya ��kar.

Evet, ilahl�k yetkisi kimindir, Rabb olma yetkisi kime aittir?

Cevaplardan birincisine g�re bu yetki s�rf y�ce Allah'a aittir, yarat�klardan hi�birinin bu yetkide zerre kadar pay� yoktur. ��te bu �sl�m'd�r, i�te bu imand�r, i�te bu dindir.

�kinci cevaba g�re bu yetki y�ce Allah ile baz� yarat�klar� aras�nda ortakt�r, ya da b�t�n�yle baz� yarat�klar�n tekelindedir. Bu ise ya �irktir, Allah'a ortak ko�makt�r, ya da a��k k�f�rd�r.

Ya ilahl��n ve Rabbl��n s�rf y�ce Allah'�n tekelinde oldu�una inan�l�r. Bu inan� kullar�n s�rf Allah'a ba�lanmalar�, tek olarak Allah'a kul olmalar�, tek Allah'a itaat etmeleri, orta�� olmayan tek Allah'�n hayat sistemine uymalar� anlam�na gelir. Bu durumda �nsanlar�n hayat sistemini tek ba��na y�ce Allah belirleyecek, insanlar�n uygulayacaklar� temel yasalar� tek ba��na y�ce Allah koyacak; insanlar�n de�er yarg�lar�n�, hayat pratiklerini ve sosyal kurumlar�n� yine tek ba��na y�ce Allah dikta edecektir. Y�ce Allah'�n d��nda hi�bir ki�inin ya da hi�bir grubun bu yetkide pay� yoktur. �nsanlar�n bu alanda getirecekleri yasal d�zenlemeler, mutlaka y�ce Allah'�n temel yasalar�na dayal� olmak zorundad�r. ��nk� bu yetki ilahl��n, Rabbl��n gere�idir; onun kendine has niteliklerinin bariz ve dolays�z g�stergesidir.

Ya da bu yetki y�ce Allah'�n yaratt�klar�ndan birine yak��t�r�lacak, s�z konusu yetkinin bu yarat�k taraf�ndan ya y�ce Allah ile ortak bi�imde ya da tek ba��na kullan�ld��na inan�lacakt�r. Bu ise insanlar�n y�ce Allah'tan ba�kas�na ba�lanmalar�, y�ce Allah'tan ba�kas�na kul olmalar� ve y�ce Allah'tan ba�kas�na itaat etmeleri demektir. Bu da y�ce Allah'�n kitab�na, y�ce Allah'�n otoritesine dayanmayan, ba�ka ilham kaynaklar�na dayanan ve yetkilerini bu "ba�ka" ilham kaynaklar�ndan alan birtak�m insanlar taraf�ndan ortaya konmu� sistemlere, d�zenlere, hukuki d�zenlemelere ve de�er yarg�lar�na uyma bi�iminde ortaya ��kar. Bundan dolay� bu durumda ortada ne din, ne iman ve ne de �sl�m vard�r. Ortada olan �ey k�firliktir, fas�kl�kt�r, m��rikliktir, y�ce Allah'a ba� kald�rmad�r.

��te "mesele" b�t�n ger�ekli�i ve yal�nl�� ile budur. Bundan dolay� y�ce Allah'�n s�n�rlar�n� birtek meselede �i�nemek ile O'nun �eriat�na kar�� ba� kald�rmak aras�nda fark g�zetilmemektedir. ��nk� bu a��dan bak�nca o bir tek mesele de dindir, �eriat�n t�m� de dindir. �nemli olan insanlar�n ya�ama tarzlar� konusunda hangi ilkeye dayand�klar�d�r. Acaba bu temel ilke ilahl�k ve Rabbl�k yetkisine -b�t�n karakteristik nitelikleri ile- s�rf y�ce Allah'�n tekeline mi dayand�rmaktad�r. Yoksa ya bu yetki y�ce Allah ile baz� kullar� aras�nda b�l��t�r�lmekte ya da s�rf o kullara tan�narak kulun kula kullu�una m� inan�lmaktad�r. �nemli olan bu ilkelerden hangisinin benimsendi�idir. Yoksa insanlar�n bu dinden olduklar�n� iddia etmeleri, hayatlar�n�n pratik uygulamalar� ile de�il de s�rf dilleri ile m�sl�man olduklar�n� ileri s�rmeleri de�ildir!

Miras paylar�n�n yasal miras��lara b�l��t�r�lmesi konusunda bir yandan Allah'a ve Peygamberimize itaat etmekle altlar�ndan �rmaklar akan ve i�lerinde s�rekli kal�nacak Cennetler aras�nda ve bir yandan da Allah'a ve Peygamberimize kar�� gelmekle s�resiz ve onur k�r�c� Cehennem azab� aras�nda ili�ki kuran yukardaki iki uyar� ama�l� ayet, i�te bu b�y�k ger�e�e i�aret ediyor.

Yine bu b�y�k ger�ek bu suredeki di�er bir�ok ayetin ana fikrini olu�turmakta, bu ayetlerde tart��maya, zorlamal� yorumlara a��k kap� b�rakmadan, a��k ve kesin bir ifade ile dile getirilmektedir.

Ayr�ca bu ger�e�i yery�z�nde kendini m�sl�man sayan herkesin son derece belirgin bir �ekilde kavramas� gerekir. B�ylece herkes m�sl�manl�k nerede kendisi nerede; bu din nerede, ya�ama tarz� nerededir bunu a��kca g�rmelidir.

�imdi burada �sl�m'�n m�ras sistemi konusunda birka� k�sa s�z s�ylememiz gerekir. Bu s�yleyeceklerimizi "Erkekler kazan�lar�ndan pay ald�klar� gibi kad�nlar da kazan�lar�ndan pay al�rlar" ilkesi ile "Allah size erkeklere, kad�nlar�nkinin iki kat� kadar pay vermenizi emreder" ilkesini ortaya koyarken s�yledikler�mize eklemek gerekir.

Bu miras sistemi hem insan f�trat�n�n ve hem de b�t�n y�nleri ile aile d�zeninin ve insanl�k hayat�n�n ger�ekleri ile uyumlu bir sistemdir. E�er biz bu sistemi, gerek eski ve gerekse modern cahiliye d�nemlerinde ve d�nyan�n herhangi bir yerinde uygulanan miras sistemi ile kar��la�t�r�rsak bu ger�e�i a��k�a g�r�r�z.

Bu sistem aile-i�i sosyal dayan��may� tam anlam� ile g�z �n�ne al�r. Bunun sonucu olarak miras paylar�n�, ailedeki herkesin bu sosyal dayan��madaki sorumluluk pay�na g�re da��t�r. Mesel� �lenin ana-babas� gibi miras paylar� belli yak�nlardan sonra yak�n akrabalara (asabe) �ncelik tan�n�yor. ��nk� bu yak�n akrabalar, adam�n ge�im y�k�n� �stlenme konusunda da �ncelikle sorumlu olduklar� gibi e�er bir adam �ld�rme olay� meydana gelirse onun ad�na Diyeti ve di�er para cezalar�n� �deyecek olanlar da onlard�r. Demek oluyor ki, bu sistem kendi i�inde b�t�nl�k yans�tan, uyumlu bir sistemdir

Bu sistem insanl�k ailesinin bir tek ki�iden t�reyip olu�tu�u ilkesini de g�z �n�nde tutar. Bunun sonucu olarak kad�n� ve �ocu�u, s�rf kad�n ve �ocuk olduklar� i�in mirastan mahrum etmez. ��nk� bu sistem -biraz �nce de�indi�imiz gibi- pratik yararlar� g�z �n�nde tuttu�u gibi insanl��n bir ki�ide birle�ti�i ilkesini de g�z �n�nde bulundurur. Bu ilkeye ba�l� olarak insanlar aras�nda cinsiyet fark� g�zetmez, yaln�z aile-i�i ve sosyal dayan��madaki y�k�ml�l�k paylar�n�n gerektirdi�i farkl�l�klar� hesaba katar.

Bu sistem genel anlamda hayat olgusunun karakterini ve �zel anlamda insan f�trat�n�n yap�s�n� g�z �n�ne alarak miras b�l��m�nde gen� ku�a�a �ncelik tan�r, onu ya�l� ku�a��n ve di�er akrabalar�n �n�ne ��kar�r. ��nk� gen� ku�ak, devaml�l��n ve t�r� koruman�n canl� arac�d�r. Bundan dolay� canl�l�k ve hayat olgusunun bak�� a��s� ile �nem �nceli�i hakk�na sahiptir. Bununla birlikte bu sistem, ne ya�l� ku�a�� ve ne de di�er yak�n akrabalar� mirastan mahrum tutmu� de�ildir. Tersine f�trat�n k�kl� mant�� uyar�nca bunlar�n her birine pay ay�rm��t�r.

Genel olarak b�t�n canl�lar, �zellikle insanlar soylar� ile ili�kilerinin kopmamas�n�, yeni ku�aklar�n varl��nda, devaml�l�k kazanmay� arzu ederler. Bu sistem, bu i�g�d�n�n istekleri ile atba�� y�r�r. Bir �m�r boyu eleme�inden artt�rabildiklerini biriktiren insano�lunu, soyunun bir birikimden yoksun kalmayaca��, �ld��nde bu mal birikiminin ailesine miras olarak kalaca�� g�vencesi ile tatmin eder. Bu g�vence insano�lunu daha �ok �al��maya sevk eder. Bu �evkle birka� kat�na ��kabilecek olan al�n teri �r�nlerinden asl�nda b�t�n toplum yararlanm�� olur. �stelik bu sistemin �nerdi�i yayg�n, sa�l�kl� ve somut sosyal dayan��ma ilkesi zedelenmez.

Son olarak bu miras sistemi servetin her gen� ku�akla yeniden b�l��lmesini, ku�aktan ku�a�a da��t�ma u�ramas�n� sa�lar. B�ylece servetlerin s�rekli �o�alarak belirli ellerin tekeline girmesi �nlenmi� olur. Oysa miras�n sadece erkek �ocu�a ya da �ok s�n�rl� aile fertlerine ge�mesini �ng�ren sistemler, s�z�n� etti�imiz servet tekelcili�ini h�zland�rm�� olurlar. Bu a��dan bak�nca �sl�m'�n miras sistemi, ekonomik d�zenin yeniden yap�lanmas�nda, zorlamac� devlet m�dahalesine gerek kalmadan bu d�zenin dengeye kavu�turulmas� hususunda etkin ve s�rekli bir ara� rol� oynar. Oysa �z� bak�m�ndan cimri ve mal tutkunu olan insan tabiat�, s�z�n� etti�imiz zorlamac� devlet m�dahalesinden ho�lanmaz. Oysa bu s�rekli servet b�l��m�, s�k s�k yenilenen bu mal da��l�m� insan nefsini rahats�z etmeden, onun direnci ile kar��la�madan ger�ekle�ir. ��nk� bu operasyon onun f�trat� ile, onun cimrili�i ile, onun mal tutkunlu�u ile uyumlu bir nitelik ta��r. ��te insan nefsine ili�kin y�ce Allah'�n �eriat� ile insan yap�s� yasal d�zenlemeler aras�ndaki temel fark budur!

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Replies:

Elmal� tefsirinde -- Mustafa Aslan, 10:41:43 02/15/03 Sat
SEYYID KUTUBA DIKKAT! -- ehlis�nnet, 05:07:30 02/22/03 Sat
- Neden? -- Mustafa Aslan, 05:21:32 02/22/03 Sat