Uchylone drzwi: wschodnia granica rozszerzonej Unii Europejskiej

[ Show ]

Support VoyForums

[ Shrink ]

VoyForums Announcement: Programming and providing support for this service has been a labor of love since 1997. We are one of the few services online who values our users' privacy, and have never sold your information. We have even fought hard to defend your privacy in legal cases; however, we've done it with almost no financial support -- paying out of pocket to continue providing the service. Due to the issues imposed on us by advertisers, we also stopped hosting most ads on the forums many years ago. We hope you appreciate our efforts.

Show your support by donating any amount. (Note: We are still technically a for-profit company, so your contribution is not tax-deductible.) PayPal Acct: Feedback:

Donate to VoyForums (PayPal):

[ Login ] [ Contact Forum Admin ] [ Main index ] [ Post a new message ] [ Search | Check update time | Archives: 1, 2, 3, [4], 5, 6, 7, 8, 9, 10 ]

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Date Posted: 15:15:43 09/11/01 Tue
Author: Fundacja im. Stefana Batorego
Subject: Uchylone drzwi: wschodnia granica rozszerzonej Unii Europejskiej - 1
In reply to: IDEE 's message, "�� . �� ݢ�� " on 15:07:18 09/11/01 Tue

Uchylone drzwi: wschodnia granica rozszerzonej Unii Europejskiej

Wst�p

Niniejszy raport to drugie z serii planowanych opracowa�, kt�re prezentowa� b�d� g�os polskich �rodowisk pozarz�dowych na temat wa�nych, z punktu widzenia integracji europejskiej, zagadnie� mi�dzynarodowych.

Inicjatorem przedsi�wzi�cia jest Fundacja im. Stefana Batorego. Do wsp�pracy nad kolejnymi raportami zapraszamy r�ne organizacje pozarz�dowe.
Tekst, kt�ry mamy przyjemno�� dzi� Pa�stwu zaprezentowa� powsta� we wsp�pracy z Instytutem Spraw Publicznych. W pracy nad raportem uczestniczyli tak�e niezale�ni eksperci.
Wszystkim, kt�rzy przyczynili si� do powstania tego opracowania serdecznie dzi�kujemy za �yczliw� pomoc i cenne uwagi.

Korzystaj�c z formu�y kr�tkich raport�w (�policy papers�), pragniemy w komunikatywny dla zachodniego odbiorcy spos�b, m�wi� o sprawach wa�nych dla przysz�o�ci Europy, a tak�e przyczyni� si� do pobudzenia dyskusji na ten temat w Polsce. Nie chcemy ogranicza� si� do prezentacji polskiego punktu widzenia i polskich interes�w. Zale�y nam na tym, aby nasze propozycje uwzgl�dnia�y perspektyw� og�lnoeuropejsk� i stanowi�y rzeczywisty wk�ad do debaty nad tym, jaka powinna by� polityka zewn�trzna Unii Europejskiej.

Wierzymy, �e w tej dyskusji wa�n� rol� mog� odegra� organizacje pozarz�dowe. Nie s� one skr�powane licznymi ograniczeniami wynikaj�cymi z bie��cej polityki i delikatnych negocjacji z Uni�. Wydaje si� tak�e, �e opinie polskich �rodowisk pozarz�dowych mog� okaza� si� ciekawe, bowiem z pewno�ci� na wiele spraw patrzymy z nieco innej perspektywy ni� obecni cz�onkowie Unii Europejskiej.

Zapraszamy do lektury i dyskusji.

Fundacja im. Stefana Batorego

Rozszerzenie Unii Europejskiej, do jakiego dojdzie w najbli�szych kilku latach, przyczyni si� do powstania we wschodniej cz�ci kontynentu europejskiego nowej granicy: mi�dzy pa�stwami zjednoczonymi w europejskiej Unii a tymi, kt�re pozostan� poza ni�. Granica ta pozostanie prawdopodobnie niezmieniona przez kilkadziesi�t lat. Jednym z podstawowych zada� dla UE powinno by� zatem u�o�enie przyjaznych stosunk�w z jej bezpo�rednimi s�siadami na wschodzie: Bia�orusi�, Rosj� i Ukrain�. Aby te relacje by�y dobre, niezb�dne jest wprowadzenie przez Uni� mo�liwie jak najwi�kszych u�atwie� w przekraczaniu jej granic przez obywateli pa�stw z Uni� s�siaduj�cych. W postzimnowojennej Europie budowa nowego muru na wschodnich rubie�ach Unii by�aby anachronizmem. Sta�by si� on przyczyn� antagonizmu mi�dzy UE a krajami Europy Wschodniej.

W �wiecie globalizacji medi�w i demokratyzacji spo�ecze�stw, polityka zagraniczna pa�stw ju� dawno przesta�a by� monopolem rz�d�w. Bardziej ni� kiedykolwiek zale�y ona od postaw opinii publicznej. W zwi�zku z tym ro�nie znaczenie tak zwanej �dyplomacji spo�ecznej, polegaj�cej na r�wnoleg�ych kontaktach os�b i organizacji na r�nych p�aszczyznach: pa�stwowej, samorz�dowej, indywidualnej. Coraz wi�ksz� rol� odgrywaj� organizacje pozarz�dowe, dzia�aj�ce na rzecz lepszego zrozumienia pomi�dzy narodami.

I. U�atwienia w podr�owaniu jako warto�� epoki postzimnowojennej
1. Fenomen obszaru zliberalizowanego przep�ywu os�b w Europie �rodkowej
W latach 90. przesta�y istnie� mury dziel�ce Europ� przez kilkadziesi�t lat po II wojnie �wiatowej. Jednym z nich by�a granica mi�dzy pa�stwami bloku socjalistycznego a Europ� Zachodni�. Drugim, o kt�rym wspomina si� znacznie rzadziej, by�a pilnie strze�ona granica mi�dzy ZSRR a krajami satelickimi Moskwy.
W wyniku tych proces�w powsta� w Europie �rodkowej unikalny obszar zliberalizowanego przep�ywu os�b. Mieszka�cy pa�stw, kt�re sta�y si� kandydatami do cz�onkostwa w UE uzyskali (za wyj�tkiem obywateli Bu�garii i Rumunii) mo�liwo�� podr�owania do Unii bez wiz. Z drugiej strony mieszka�cy takich kraj�w jak Rosja, Ukraina czy Bia�oru� bez wi�kszych przeszk�d mogli podr�owa� po Europie �rodkowej i Wschodniej. Polityka otwarto�ci granic wpisywa�a si� w szersz� polityk� ustanawiania dobrych kontakt�w z s�siadami, prowadzon� przez w�adze polskie i inne kraje Europy �rodkowej. Do tego typu regionalnej wsp�pracy od pocz�tku lat dziewi��dziesi�tych zach�ca� Zach�d obawiaj�c si� destabilizacji na kontynencie. W naszym przekonaniu o powodzeniu tej polityki w du�ym stopniu zadecydowa�y otwarte granice. Zjawisko to dotyczy�o tysi�cy zwyk�ych ludzi po obu stronach granicy i mia�o ono niezwykle wa�ny wp�yw na prze�amywanie wzajemnych, historycznie zakorzenionych uprzedze�, stereotyp�w i niech�ci, zw�aszcza w kontek�cie bardzo trudnych i krwawych stosunk�w polsko�rosyjskich i polsko�ukrai�skich. Otwarte granice sprzyja�y tak�e kontaktom mniejszo�ci narodowych np. Bia�orusinom z Polski czy W�grom z Ukrainy (Zakarpacia) z ich macierzystymi krajami.
Wej�cie do Unii kraj�w Europy �rodkowej takich jak Polska, W�gry czy S�owacja mo�e doprowadzi� do znikni�cia owego specyficznego obszaru zliberalizowanego ruchu osobowego. Pa�stwa kandyduj�ce do UE s� zobowi�zane do przyj�cia acquis Schengen co oznacza m.in. konieczno�� wprowadzenia wiz dla obywateli pa�stw Europy Wschodniej. Proces implementacji systemu Schengen ju� si� rozpocz��. Czechy oraz S�owacja wprowadzi�y wizy dla obywateli Ukrainy i Rosji. Polska zamierza w tym roku wprowadzi� wizy dla Bia�orusin�w, Rosjan a tu� przed przyst�pieniem do UE, dla Ukrai�c�w. Jedno z niew�tpliwych osi�gni�� okresu lat dziewi��dziesi�tych jakim by�a swoboda podr�owania mi�dzy Europ� Wschodni� a �rodkow� jest powa�nie zagro�one.
UE po raz pierwszy od czasu zako�czenia zimnej wojny b�dzie graniczy� z obszarem, kt�ry zasadniczo r�ni si� od niej pod wzgl�dem politycznym, gospodarczym i spo�ecznym. Wprowadzenie restrykcyjnych zasad przekraczania granic przyczyni si� do zwi�kszania tych r�nic, co b�dzie niekorzystne z punktu widzenia ca�ej UE.

2. Dylematy Unii Europejskiej
Mimo jednoznacznej postawy kraj�w Unii wobec wymog�w Schengen, zawartej w ich stanowisku wobec kandydat�w, w kt�rym cz�onkowie UE domagaj� si� zaakceptowania przez nowych cz�onk�w acquis Schengen jako cz�ci prawa wsp�lnotowego, w Unii wida� sprzeczno�ci w podej�ciu do zagadnienia przekraczania granic zewn�trznych EU, w tym jej przysz�ej granicy wschodniej.
Z jednej strony politycy z kraj�w UE, kre�l�c wizje polityki zagranicznej UE (filar II), m�wi� o konieczno�ci zachowania jak najwi�kszej otwarto�ci, czego przyk�adem jest cho�by sugestia utrzymywania jak najbli�szych kontakt�w z krajami granicz�cymi z rozszerzon� Uni� w regionach. Wsp�lna polityka zagraniczna i bezpiecze�stwa pe�na jest deklaracji o potrzebie partnerstwa z Rosj�, wsp�pracy z Ukrain� czy szerzej � wspierania systemowych zmian na obszarach granicz�cych z rozszerzon� Uni� Europejsk�. W polityk� t� wpisuj� si� poszczeg�lne pa�stwa europejskie i towarzyszy jej �wiadomo��, �e granica zewn�trzna nie mo�e by� kolejnym murem europejskiej twierdzy.
Z drugiej strony, wype�niaj�c prawo wsp�lnotowe (filar I), do kt�rego zalicza si� acquis Schengen kraje UE postuluj� pozostawienie restrykcyjnych zasad wjazdu na teren Unii dla obywateli pa�stw z tzw. czarnej listy, na kt�rej obok pa�stw ba�ka�skich s� m.in. Rosja, Ukraina i Bia�oru�.
Nale�y s�dzi�, �e w przysz�o�ci konieczne b�dzie znalezienie kompromisu pomi�dzy deklarowan� otwarto�ci� granic a sztywnymi przepisami reguluj�cymi ruch graniczny. Rozwi�zaniem by�oby jak najbardziej elastyczne podej�cie do acquis Schengen w jego obecnej postaci, a w dalszej perspektywie modyfikacja traktatu pozwalaj�ca na dostosowanie prawa wsp�lnotowego do nowych reali�w zwi�zanych z rozszerzeniem na wsch�d.

3. Przyj�cie acquis Schengen przez kraje kandyduj�ce.
Wszystkie kraje kandyduj�ce do Unii deklaruj� przyj�cie acquis Schengen. Dla pa�stw Europy �rodkowej wej�cie do UE jest priorytetem, dlatego te� nie chc� one utrudnia� i tak skomplikowanych negocjacji poprzez stawianie warunk�w w tym obszarze. Podzielamy opini�, �e podnoszenie tej kwestii dzi�, gdy sprawy otwierania granic budz� w UE bardzo silne emocje, mog�oby si� to odby� ze szkod� dla zasadniczych interes�w pa�stw kandyduj�cych i rozszerzenia. Uwa�amy jednak za nies�uszne bezdyskusyjne przyjmowanie rozwi�za�, kt�rych skutki s� sprzeczne nie tylko ze strategicznymi interesami kraj�w kandyduj�cych, w tym Polski, ale r�wnie� z dalekosi�nymi interesami rozszerzonej UE. Wprowadzenie acquis Schengen mo�e niekorzystnie odbi� si� na kontaktach kraj�w kandyduj�cych z bezpo�rednimi wschodnimi s�siadami czego przyk�adem jest drastyczny spadek liczby przekrocze� granicy s�owacko�ukrai�skiej po wprowadzeniu wiz.
Wprowadzenie wiz, wbrew powszechnie panuj�cej opinii, nie b�dzie stanowi�o zapory dla zorganizowanej przest�pczo�ci, a mo�e by� barier� dla tysi�cy zwyk�ych obywateli. Walka z nielegaln� migracj� nale�y do czo�owych unijnych trosk, kt�ra determinuje polityk� wizow� rzutuj�c na post�powanie wobec ludno�ci kraj�w Europy Wschodniej. Polityka zerowej imigracji, szczelnych granic i rozleg�ego arsena�u policyjnych metod nie jest w stanie wyeliminowa� imigracyjnej presji na bogat� Europ�.
Wprowadzenie wiz b�dzie ciosem dla opcji prozachodniej, widocznej w niekt�rych warstwach spo�ecze�stw Bia�orusi, Rosji i Ukrainy. Ju� dzi� wida�, �e w�a�nie sprawa granic powoduje uto�samienie procesu rozszerzenia Unii Europejskiej z zagro�eniem z zachodu, marginalizacj� i wykluczeniem. Nie zmieni� tego �adne deklaracje, bowiem wymowa fakt�w jest jednoznaczna. Cho� b�dziemy chcieli nazywa� wprowadzenie wiz �cywilizowaniem i porz�dkowaniem granic� to odbi�r b�dzie odmienny: oto powstaje nowa bariera mi�dzy dwiema cz�ciami Europy.
Jednak niew�tpliwe s� r�wnie� korzy�ci wynikaj�ce z implementacji traktatu z Schengen w krajach kandyduj�cych. Nale�y do nich: docelowe zniesienie kontroli na granicach mi�dzy krajami Pi�tnastki i nowymi cz�onkami EU, wsp�praca przy zwalczaniu mi�dzynarodowej przest�pczo�ci, bardziej skuteczne uszczelnienie granic przed przemytem ludzi i towar�w.

II. Rekomendacje
Rekomendacje zawarte w niniejszym raporcie dziel� si� na dwie zasadnicze grupy:
Pierwsza grupa to rekomendacje na najbli�sz� przysz�o��, wynikaj�ce z za�o�enia, �e ze wzgl�d�w politycznych jakakolwiek istotna zmiana acquis Schengen nie jest obecnie mo�liwa. Powstaje zatem pytanie, jakie dzia�ania mog� podj�� pa�stwa kandyduj�ce oraz Unia Europejska, aby zminimalizowa� potencjalne skutki negatywne wdro�enia acquis Schengen. Uwa�amy, �e acquis Schengen pozostawia pewien margines elastyczno�ci i dostosowywania do konkretnych potrzeb.
Druga grupa to rekomendacje o charakterze perspektywicznym, wynikaj�ce z prze�wiadczenia, �e funkcjonowanie traktatu Schengen w niezmienionej postaci nie s�u�y interesom Europy.

1. Rozwi�zania w ramach acquis Schengen
Poni�sze rekomendacje uwzgl�dniaj� za�o�enie, i� najp�niej w dniu uzyskania cz�onkostwa pa�stwa kandyduj�ce wprowadz� ruch wizowy z pa�stwami znajduj�cymi si� na czarnej li�cie. Zasadniczym celem dzia�a� s�u��cych �agodzeniu negatywnych skutk�w wprowadzenia re�imu wizowego jest umo�liwienie �atwego dost�pu do wiz tak, by nie zahamowa�o to znacz�co przyjazd�w mieszka�c�w Europy Wschodniej do Polski i innych kraj�w Europy �rodkowej. Osi�gniecie tego celu wymaga szeregu dzia�a� i spe�nienia licznych warunk�w przedstawionych poni�ej.

a) Plac�wki konsularne
� Zwi�kszenia obsady konsularnej
Dzisiaj skala ruchu osobowego wskazuje na to, �e przy przewa�aj�cym udziale wiz jednokrotnych, aby umo�liwi� ruch graniczny na podobn� jak dzi� skal�,. polskie s�u�by konsularne w krajach Europy Wschodniej powinny dziennie wydawa� ok. 5000 wiz Oznacza to konieczno�� zatrudnienia ok. 250�300 urz�dnik�w konsularnych oraz wyposa�enia plac�wek konsularnych w odpowiednie pomieszczenia.. Wskazana by�aby tu koordynacja wysi�k�w pomi�dzy konsulatami kraj�w cz�onkowskich rozszerzonej Unii Europejskiej. Sie� konsulat�w powinna by� odpowiednio rozwini�ta wzd�u� przysz�ej wschodniej granicy UE.

� Tryb pracy konsulat�w
Wiza nie mo�e by� traktowana jako przywilej. Polityka wizowa nie powinna polega� na tym aby staraj�cy si� o wiz� byli zmuszeni do udowadniania niewinno�ci ale na rutynowym przydzielaniu wizy, o ile nie wyst�puj� wyra�ne wykluczaj�ce to przes�anki np.: wcze�niejszy nielegalny pobyt obywatela w kraju wydaj�cym wiz� czy dzia�alno�� przest�pcza. Bardzo istotne jest, aby spos�b udzielania wiz nie stwarza� w�r�d obywateli Bia�orusi, Ukrainy i Rosji poczucia marginalizacji i bycia Europejczykami drugiej kategorii. Spos�b obs�ugi powinien by� przyk�adem urz�dniczego profesjonalizmu, po��czonego z szacunkiem dla klienta. Organizacja pracy powinna w miar� mo�no�ci eliminowa� kolejki � je�li nie mo�na wyeliminowa� d�ugiego oczekiwania to standardem powinny by� numerki czy wezwania na konkretn� godzin�. Niezwykle wa�nym u�atwieniem dla staraj�cych si� o wiz� by�aby mo�liwo�� sk�adania wniosk�w wizowych poczt� (wnioski mog�yby by� dost�pne na stronach internetowych konsulat�w), tak, by dla otrzymania wizy wystarczy�a jedna wizyta w konsulacie. Alternatywnym rozwi�zaniem mog�aby by� mo�liwo�� z�o�enia dokument�w i odebrania wizy tego samego dnia. Sprawne dzia�anie takiego systemu mo�e wymaga� dalszych udoskonale� w Systemie Informacyjnym Schengen i innych systemach gromadzenia danych tak, by mo�liwa by�a natychmiastowa weryfikacja i zestawianie danych. Przedstawione tu propozycje rozwi�za� daj� mo�liwo�� zminimalizowania niedogodno�ci w ruchu osobowym dla obywateli pa�stw s�siaduj�cych z krajami kandyduj�cymi do Unii Europejskiej po wprowadzeniu w �ycie wymog�w traktatu Schengen.
Nale�a�oby zmieni� przepisy dotycz�ce organizacji pracy s�u�b konsularnych (Common consular instructions), przez kt�re przebija duch policyjny. Stosowana tu sta�a rotacja personelu konsularnego przeciwdzia�a tworzeniu si� z�ych nawyk�w powoduj�cych spadek czujno�ci. Nie ma natomiast w tych przepisach mowy o unikaniu takich nawyk�w jak przesadna restrykcyjno��, dyskryminacja czy naruszanie godno�ci osobistej os�b, kt�rym niekiedy zadaje si� pytania dotycz�ce spraw nale��cych do sfery �cis�ej prywatno�ci.

b) Rodzaje wiz, kt�rych przyznawanie mo�e u�atwia� ruch osobowy
� Wiza narodowa
Przed uzyskaniem cz�onkostwa przez kraje kandyduj�ce do UE
Do momentu uzyskania cz�onkostwa przez kraje kandyduj�ce b�dzie to jedyny rodzaj wizy. Uprawnia ona obywateli kraj�w Europy Wschodniej do przebywania na terytorium Polski czy innego pa�stwa kandyduj�cego. W praktyce wniosek wizowy mo�e podlega� mniej rygorystycznym procedurom sprawdzaj�cym (kt�re zatem b�d� prostsze), bowiem przyznanie wizy nie rodzi �adnego ryzyka dla pa�stw Unii.
W okresie przej�ciowym, tj. po uzyskaniu cz�onkostwa przed pe�n� implementacj� Schengen.
Po uzyskaniu cz�onkostwa przez kraje kandyduj�ce przez pewien czas zostan� utrzymane kontrole graniczne na dotychczasowej granicy zewn�trznej (np. polsko�niemieckiej). Kraje kandyduj�ce nadal b�d� mog�y wydawa� wizy narodowe na dotychczasowych zasadach bowiem obywatele pa�stw Europy Wschodniej posiadaj�cy t� wiz� nie b�d� mogli przekracza� granicy kraju wydaj�cego wiz�.
Pa�stwa kandyduj�ce b�d� oczywi�cie d��y� do tego, by okres ten by� jak najkr�tszy, bowiem utrzymuj�ca si� kontrola na granicy wewn�trznej b�dzie ze wzgl�d�w psychologicznych odbierana negatywnie � jako symbol niepe�nego cz�onkostwa lub cz�onkostwa drugiej kategorii. R�wnie� Unia Europejska powinna d��y� do skr�cenia tego czasu by unika� budz�cej negatywne emocje niesp�jno�ci ale r�wnie� po to, by mobilizowa� s�u�by graniczne pa�stw chroni�cych przysz�e granice zewn�trzne do szybkich przekszta�ce� w celu osi�gni�cia odpowiednich standard�w.
Po wyga�ni�ciu okresu przej�ciowego
Wiza narodowa zmieni w�wczas swoj� funkcj�. Zgodnie z acquis Schengen b�dzie ona wydawana wy��cznie na pobyty d�ugoterminowe tj. powy�ej trzech miesi�cy. B�dzie ona uprawnia� wy��cznie do pobytu na terenie pa�stwa wydaj�cego tak� wiz�. Pobyt na terenie innych pa�stw Schengen mo�e by� uzasadniony tylko tranzytem przez te pa�stwa, w czasie maksimum pi�ciu dni, co w przypadku podr�y obywateli z Europy Wschodniej nie wchodzi w gr�.
Przekroczenie granicy wewn�trznej przez obywateli pa�stw trzecich, dysponuj�cych d�ugoterminow� wiz� narodow� jest technicznie mo�liwe, jednak ryzyko sankcji zwi�zanej z ujawnieniem pobytu w innych krajach cz�onkowskich (zakaz wjazdu na teren UE przez kilka lat) powinno dzia�a� odstraszaj�co.
Wydawanie wi�kszej ilo�ci d�ugoterminowych wiz narodowych mo�e by� jednym z g��wnych mechanizm�w s�u��cych u�atwianiu podr�owania mieszka�com Europy Wschodniej do Polski i do innych kraj�w kandyduj�cych obecnie do UE, kt�re b�d� chcia�y prowadzi� podobn� polityk�. By�aby ona zgodna z acquis Schengen. Jednak�e zastosowanie takiej polityki b�dzie wymaga�o politycznego dialogu z krajami cz�onkowskimi po to, by nie doprowadzi� do spadku zaufania w dobr� wol� nowych cz�onk�w Unii.
Brak precyzyjnych uregulowa� dotycz�cych narodowych, a wi�c d�ugoterminowych, wiz wprowadzonych przez acquis Schengen i pozostawienie tych regulacji w kompetencji w�adz krajowych by�o zapewne powodowane przekonaniem sygnatariuszy um�w konwencji, �e krajowe regulacje dotycz�ce kryteri�w wydawania wiz narodowych (d�ugoterminowych) nie tylko nie b�d� �agodniejsze, ale wr�cz bardziej restrykcyjne ni� wsp�lne uregulowania UE dotycz�ce wiz Schengen. Liberalna polityka Polski i innych kraj�w � nowych cz�onk�w UE � w tym zakresie mog�aby zatem doprowadzi� do negatywnych reakcji ze strony UE. Nasza propozycja jest nast�puj�ca: w�adze kraj�w Europy Wschodniej, podejmuj�c polityczn� decyzj� o szerokim korzystaniu z instrumentu polityki wizowej jakim s� wizy d�ugoterminowe, powinny tak zorganizowa� procedur� ich przyznawania, by by�a ona wiarygodna dla partner�w zachodnich.
Aby mo�liwa by�a akceptacja tej liberalnej polityki przez dotychczasowych cz�onk�w, kraje unijnej Pi�tnastki powinny wyj�� poza my�lenie kategoriami Schengen i dostrzec w tym rozwi�zaniu instrument polityki zewn�trznej Unii, kt�ra nie chce izolowa� swoich wschodnich s�siad�w.
� Wiza Schengen (uprawniaj�ca do pobytu na terenie wszystkich pa�stwa cz�onkowskich)
Zasadniczym celem przy�wiecaj�cym procedurze wizowej jest eliminacja ryzyka nielegalnej imigracji. Sugerowane w acquis dzia�ania sprawdzaj�ce maj� jednak by� przede wszystkim dostosowane do oceny ryzyka imigracji i lokalnych warunk�w. W przypadku podr�y, kt�rej g��wnym celem deklarowanym przez obywatela jest pa�stwo s�siednie, co nie budzi zasadniczych w�tpliwo�ci, stosowane formalno�ci powinny mie� uproszczony charakter. Bie��ce monitorowanie sytuacji (np. istotny wzrost zatrzyma� posiadaczy wiz wydanych przez Polsk� za nielegalne wyd�u�enie pobytu lub inne wykroczenia na terenie pa�stw unijnej pi�tnastki) mo�e stanowi� podstaw� do bardziej skrupulatnej weryfikacji. Podobnie jak w przypadku wiz narodowych, wzgl�dy polityczne nakazuj�, by zbytni formalizm nie by� przeszkod� w podr�owaniu. Przyk�adem praktycznych rozwi�za� mo�e by� rezygnacja z wywiad�w (nie maj� one, w my�l acquis, charakteru obligatoryjnego) lub przeprowadzanie wywiadu tylko przy ubieganiu si� o wiz� po raz pierwszy.
Praktycznym u�atwieniem mo�e by� tak�e wydawanie wiz z prawem wielokrotnego wjazdu wa�nych przez rok, co dopuszcza acquis Schengen. Wobec mo�liwo�ci wydawania d�ugoterminowej wizy narodowej, wizy o d�u�szym ni� rok terminie wa�no�ci, kt�re w szczeg�lnych przypadkach przewiduje Schengen, nie wydaj� si� by� tak wa�nym .
Osoby, kt�re powinny mie� w pierwszej kolejno�ci dost�p do tych dw�ch kategorii wiz tzn. d�ugoterminowych wiz narodowych lub wiz Schengen uprawniaj�cych do wielokrotnego wjazdu, wa�nych przez jeden rok, zezwalaj�cych na pobyt wynosz�cy 6 miesi�cy mo�na podzieli� na nast�puj�ce grupy:
a) osoby zajmuj�ce si� dzia�alno�ci� gospodarcz�;
b) ludzie kultury, nauki, stypendy�ci i studenci, sportowcy;
c) osoby odwiedzaj�ce rodziny;
d) mieszka�cy teren�w przygranicznych;
e) przedstawiciele samorz�d�w lokalnych, aktywi�ci organizacji pozarz�dowych;
W przypadku niemo�no�ci wprowadzenia bezwizowego ruchu granicznego na ma�� skal� wydawanie wiz d�ugoterminowych jest dobr� alternatyw� dla utrzymania intensywnych kontakt�w transgranicznych.

� Wiza Schengen ograniczona terytorialnie
Wizy takie mog� by� w szczeg�lnych przypadkach (m.in. humanitarnych) wydawane na pobyt kr�tkoterminowy. Uprawniaj� one do pobytu na terytorium jednego lub kilku pa�stw cz�onkowskich. Teoretycznie mog�yby one r�wnie� s�u�y� jako instrument u�atwienia wjazdu dla przyje�d�aj�cych ze wschodu, jednak przepisy Schengen wyra�nie stwierdzaj�, �e liczba takich wiz powinna by� bardzo ograniczona i �e nale�y je stosowa� w �ci�le okre�lonych przypadkach. Nale�a�oby jednak rozwa�y� mo�liwo�� rozszerzenia listy przypadk�w, w kt�rych tego typu wiza mo�e zosta� wydana.

c) Tanie wizy
Cena wiz uprawniaj�cych do jednorazowego pobytu nie powinna by� wy�sza ni� $5�10, za� wiz Schengen wielokrotnych i wiz narodowych d�ugoterminowych, uprawniaj�cych do pobyt�w od � do (10�15$). Niska cena jest deklaracj� intencji � nie chcemy tworzy� zap�r i dodatkowych przeszk�d. Jednoczesne obni�enie cen przez wszystkie pa�stwa cz�onkowskie do jednakowego poziomu mog�oby by� cennym i dobrze odebranym gestem towarzysz�cym rozszerzeniu.
d) Rozbudowa i modernizacja przej�� granicznych
Zadaniem wszystkich pa�stw Unii powinno by� modernizowanie i rozbudowywanie przej�� granicznych, kt�re zapewni�yby sprawne i szybkie przekraczanie granicy z zachowaniem godno�ci podr�nych. Szczeg�lnie wa�ne jest rozwijanie dzia�a� szkoleniowych oraz wprowadzanie odpowiednich mechanizm�w organizacyjnych i motywacyjnych adresowanych do funkcjonariuszy s�u�b granicznych i celnych w celu eliminacji zjawisk korupcyjnych oraz znacznego podniesienia kultury obs�ugi cudzoziemc�w. Dyskryminacja cudzoziemc�w, naruszanie ich godno�ci to niestety codzienna rzeczywisto�� na tych przej�ciach granicznych. Problem ten zreszt� dotyka w pewnym stopniu wszystkich granic zewn�trznych Unii.
e) Kwestia wzajemno�ci ze strony pa�stw Europy Wschodniej
Poszukiwanie dr�g �agodz�cych wprowadzenie wiz powinno by� przedmiotem politycznego dialogu nie tylko o charakterze bilateralnym (nowi cz�onkowie z poszczeg�lnymi pa�stwami Europy Wschodniej) lecz r�wnie� mi�dzy Uni� i poszczeg�lnymi krajami Europy Wschodniej. Przedmiotem dialogu powinny by� nast�puj�ce kwestie:
- koordynowanie wzajemnych posuni�� w dziedzinie polityki wizowej i cywilizowanego sposobu wprowadzania wiz, a wi�c z odpowiednim wyprzedzeniem, szerok� rozpowszechnian� informacj� skierowan� do zainteresowanych;
- wprowadzanie mechanizm�w zmniejszaj�cych obaw� kraj�w Unii przed nielegaln� imigracj� m.in. poprzez zwi�kszenie skuteczno�ci um�w readmisyjnych (z Ukrain�) jak r�wnie� podpisanie takich um�w z innymi pa�stwami;
- wprowadzenie podobnych, nierestrykcyjnych mechanizm�w w stosunku do obywateli pa�stw Unii podr�uj�cych do Europy Wschodniej.

Niestety, bior�c pod uwag� spos�b my�lenia wschodnioeuropejskich elit politycznych, trzeba liczy� si� z brakiem zaanga�owania w tego typu dialog. Konieczno�� ubiegania si� o wiz� b�dzie niedogodno�ci� przede wszystkim dla szarych obywateli, a nie polityk�w czy wielkiego biznesu. Niezale�nie nawet od woli politycznej tych�e elit, niewydolno�� aparatu pa�stwowego mo�e okaza� si� powa�n� przeszkod� dla skuteczno�ci takiego dialogu. Niemniej podtrzymywanie takiego dialogu powinno by� jednym z wa�nych element�w d�ugofalowej polityki zagranicznej Unii i nie pozostawa� wy��cznie w gestii resort�w spraw wewn�trznych poszczeg�lnych pa�stw UE.

Wprowadzenie wiz przez kraje Europy Wschodniej dla obywateli kraj�w � nowych cz�onk�w Unii � to dzi� jeszcze w�a�ciwie niedostrzegany skutek wprowadzenia acquis Schengen. W obliczu sygnalizowanej wy�ej niewydolno�ci tamtejszej administracji mo�e on bardzo skutecznie zniech�ca� do podr�owania na Wsch�d, co nawet przy obecnym ruchu bezwizowym nie jest a� tak cz�ste. Paradoksalnie, spadek liczby przejazd�w w tym w�a�nie kierunku mo�e okaza� si� w dalszej perspektywie znacznie bardziej dotkliwy. Sytuacja taka pog��bi�aby bowiem dystans pomi�dzy s�siaduj�cymi ze sob� narodami i ugruntowa�a wzajemny brak wiedzy o sobie s�siad�w. W celu unikni�cia podobnego scenariusza nale�a�oby rozwa�y� mo�liwo�� wspierania rozwoju i modernizacji s�u�b konsularnych kraj�w Europy Wschodniej przy pomocy program�w pomocowych.

[ Next Thread | Previous Thread | Next Message | Previous Message ]

Replies:

Uchylone drzwi: wschodnia granica rozszerzonej Unii Europejskiej - 2 -- Fundacja im. Stefana Batorego, 15:16:55 09/11/01 Tue